Het is 27 augustus 2017, 7 uur ’s ochtends. Er komt een automatische melding binnen bij Meldkamer Noord-Nederland: brand bij het Holland Casino in het centrum van Groningen. Om 8 minuten over 7 is al opgeschaald naar zeer grote brand. Een brand die zich zo snel ontwikkelt: het komt zelden voor. Precies 5 jaar later staat de brand bij veel betrokkenen nog steeds in het geheugen gegrift als één van de grootste, of misschien wel de grootste, waar ze bij zijn geweest.
Zo’n 160 brandweerlieden uit de hele provincie bestrijden het vuur en weten te voorkomen dat de vlammen overslaan naar naastgelegen panden in de dichtbebouwde binnenstad. Vanwege de onoverzichtelijke situatie en het feit dat er meerdere evenementen en feestelijkheden gepland staan, onder meer vanwege Bommen Berend de dag erna, wordt er halverwege de ochtend opgeschaald naar GRIP 2. Dat betekent dat het crisisteam ondersteuning krijgt van een extra team dat zich concentreert op de effecten van de brand.
Meerdere panden in de omgeving worden ontruimd, net als het tegenovergelegen hotel. Het duurt uiteindelijk 7 uur voordat het sein brand meester kan worden gegeven – wat inhoudt dat er geen kans meer is dat de brand zich nog uitbreidt – en 19 uur voordat de brand daadwerkelijk uit is.
Grote vuurzee
Een klein kringeltje rook. Dat is wat de bemanning van tankautospuit 1832 ziet als ze ter plaatse komen om 6 minuten over 7. “Het was net alsof er iemand stond te roken, zo weinig was er te zien. Dat brandje hebben we zo uit, dacht ik”, vertelt manschap Arjan Mulder. Maar als hij zich een paar seconden later omdraait is het kringeltje rook veranderd in een enorme rookkolom. “We snapten er niks van. Dat een brand zo snel zo groot wordt, dat kan normaal gesproken helemaal niet.” Al snel is de bevelvoerder genoodzaakt om van buitenaf defensief te gaan blussen, omdat de brand zich zo snel ontwikkelt dat het binnen niet meer veilig is.
Rond half 8 komt er ineens iemand de parkeergarage uitlopen. Het blijkt een Duitse man te zijn die de nacht heeft doorgebracht in zijn auto om zijn roes uit te slapen. Iedereen is stomverbaasd, want er werd verondersteld dat er niemand in de parkeergarage aanwezig was. De bemanning van tankautospuit 1832 krijgt de opdracht om de parkeergarage te doorzoeken om te kijken of er nog meer mensen zijn. Mulder: “Binnen was het op zich goed te doen en we hebben alle auto’s gecontroleerd. Ook hebben we vanuit de parkeergarage nog geblust. Het was een grote vuurzee waar veel water op moest.”
“Dit incident heeft voor mij benadrukt wat een brand kan doen”
Razendsnelle verspreiding
Om kwart over 2 ’s middags geeft de Officier van Dienst het sein brand meester. Vervolgens duurt het nog tot half 12 ’s nachts totdat de brand nagenoeg uit is. Dan kan het nablussen beginnen. Op dat moment is nog niet duidelijk hoe de brand zich zo snel heeft kunnen verspreiden en wat de oorzaak is. Ook na diverse onderzoeken is die oorzaak niet bekend geworden. Wel is duidelijk dat de brand is ontstaan in een afgetimmerde koof waardoor elektriciteitsdraden lopen. Hierdoor werd de brand niet direct ontdekt. Vanwege het systeem dat sigarettenrook moest afzuigen was er luchtcirculatie ontstaan en kon het vuur zich – ondanks brandcompartimentering in het gebouw – razendsnel verspreiden.
Terugkijkend is Roelf Knoop, Commandant Brandweer Groningen, trots op de vele collega’s die zich 5 jaar geleden hebben ingezet. “We hebben ervoor gezorgd dat de brand niet is overgeslagen en iedereen is veilig en wel buitengekomen. Dat is het belangrijkste. Het casino is helemaal afgebrand, maar we hadden daar met goed fatsoen niet kunnen winnen, bleek achteraf. De luchtcirculatie in combinatie met brandbaar materiaal – van spelautomaten en meubilair tot hoogpolig tapijt – zorgde ervoor dat het vuur zich enorm snel uitbreidde.”
Knoop merkt dat veel dingen die de brandweer tijdens de casinobrand deed, 5 jaar later een vast plekje in het ‘repertoire’ hebben gekregen. Een voorbeeld is de overgang van offensief naar defensief optreden. “Sinds de brand bij De Punt hebben we veel geïnvesteerd in ‘eigen veiligheid eerst’: als er niks te winnen is ga je een pand uit en treed je defensief op. Wat ook zijn vruchten heeft afgeworpen is de snelle opschaling naar grote brand en zeer grote brand. Stel dat de brand zou zijn overgeslagen naar andere panden in de binnenstad, dan hadden we daar capaciteit voor gehad. Dat was toen nog geen standaardprocedure, maar wordt tegenwoordig gelukkig steeds makkelijker gedaan.”
Ook op het gebied van onderzoek na de brand vonden er mooie dingen plaats. Zo werden er met behulp van onder meer de politie een drone en een robot ingezet om de situatie binnen te verkennen, iets dat niet vaak gebeurt. Het afgebrande casino was namelijk niet toegankelijk voor mensen vanwege instortingsgevaar. Ook Team Brandonderzoek Noord-Nederland deed naderhand onderzoek. Knoop: “We hebben toen gezien hoe waardevol het is om een eigen team te hebben dat ook kan duiden wat er is gebeurd.”
Extra mankracht
Niet alles ging goed, en ook daar is oog voor. Knoop: “We kijken altijd kritisch naar ons eigen optreden en er is uitgebreid geëvalueerd. Er waren hick-ups en daar hebben we van geleerd. Bijvoorbeeld de Duitser die ineens de parkeergarage uit kwam lopen. Dat was echt schrikken: misschien zijn er nog wel meer mensen binnen. Een ander probleem was het asbest dat een dag later toch bleek te zijn vrijgekomen, vermoedelijk door onze nablusactiviteiten. Het was bij ons bekend dat er enig asbesthoudend materiaal in het gebouw zat, maar dat leek in eerste instantie niet intensief betrokken bij de brand.”
Terugblikkend ziet ook Piet Tolsma, die tijdens de brand leider CoPI (commando plaats incident) was, dingen die goed en minder goed gingen in de crisisorganisatie. “Binnen het CoPI hebben we prima overlegd en het was een goed besluit om op te schalen naar GRIP 2. Dat deden we vanwege de activiteiten in de stad die gepland stonden. Er moest goed bekeken worden of die konden doorgaan en daar hadden we op de plaats van het incident geen tijd en mankracht voor.” Eén van de belangrijkste dingen die beter konden was de overgang naar de ‘nafase’. “Toen er was afgeschaald naar GRIP 0 en de brand uit was, zijn we vrij snel weggegaan. Maar dan ligt er natuurlijk nog werk voor Bevolkingszorg, bijvoorbeeld als het gaat om opvang van mensen die geëvacueerd zijn. Dat had beter overgedragen kunnen worden.”
Compleet verhaal
De brand heeft veel indruk gemaakt op Tolsma. “Ik kan zoiets goed wegzetten, maar het is niet iets dat je iedere dag meemaakt. Het staat wel in de top 3 van incidenten die ik nooit vergeet. Dit incident heeft voor mij benadrukt wat een brand kan doen, zeker in zo’n modern gebouw waar alles in orde zou moeten zijn. Ook mensen die al veel hadden meegemaakt waren onder de indruk van de vuurlast die er was en hoe heet het binnen is geweest.”
Intussen herinnert de plek des onheils de inwoners van Groningen nog elke dag aan wat er 5 jaar geleden gebeurde: een braakliggend terrein met hekken eromheen. Het is nog niet bekend wat er met de grond gaat gebeuren. In de weken na de brand zijn alle blusploegen naar het afgebrande casino gegaan zodat iedereen zijn verhaal compleet kon maken. Dat is goed geweest, merkte Knoop. “Iedereen neemt als het ware een taartpunt van die brand en ziet daarmee de rest niet. Het is belangrijk om van andere eenheden te horen wat zij voor strijd hebben geleverd en zo een gezamenlijk gevoel te ontwikkelen over hoe het is gegaan. Zo hebben we in de weken erna de brand samen afgepeld. Het overheersende idee was, en is nog steeds, dat we met een goed gevoel terugkijken.”
Fotocredit eerste foto: Jordi Haverdings